Derde naamval: datief
De datief (of dative case) heet in het Russisch дательный падеж. Dat vertelt al wanneer je de naamval gebruikt. In дательный zit дать, en dat betekent (net als давать) geven (zie hier voor vervoegingen). Wat weer komt van het Latijn, waarin dare = geven, en datum = gegeven. Wordt er in het Russisch iets gegeven, dan gebeurt dat (zoals in wel meer talen) in de derde naamval.
Daarbij moet je ‘geven’ en ‘gegeven’ ruim opvatten, of een beetje poëtisch nemen.
Gebruik
Je gebruikt дательный падеж onder meer in de volgende gevallen.
Meewerkend voorwerp
Er wordt iets aan iemand gegeven of gericht. Vaak een persoon: de ontvanger of geadresseerde. De naamval vervangt vaak het Nederlandse ‘aan’ of ‘voor’.
Ik adviseer dit boek aan mijn studenten (of: ik adviseer mijn studenten dit boek): ‘mijn studenten’ (мои студенты) in de derde naamval. Я рекомендую эту книгу моим студентам.
Hij vertelt grappen aan vrienden (of: hij vertelt vrienden grappen): vrienden (друзья, die ontvangen) in de derde naamval. Он рассказывает анекдоты друзьям.
Voorbeelden uit Beginning Russian: Dative Case. Indirect Object. Common Verbs -1 (Amazing Russian, 2018, 15 m).
Adressering
Namen veranderen ook. Zelfs die op een envelop. Als de post zijn werk doet, wordt de geadresseerde immers een ontvanger. Aan Vladimir Poetin: Владимиру Путину. In ruil voor de vervoeging (hier een у aan voor- en achternaam) is ‘aan’ niet nodig.
Werkwoorden
Behalve dus bij дать ook derde naamval na werkwoorden als дарить (geven), купить (kopen), приносить (brengen) en посылать (sturen). Mits gericht op of bestemd voor een ontvanger.*
Ook datief bij помогать (helpen), платить (betalen), звонить (opbellen) en andere werkwoorden die een signaal overbrengen. En werkwoorden waar je ‘aan’ of ‘voor’ achter kunt denken. Zoals говорить, сказать, рассказывать (praten, zeggen, vertellen), советовать (adviseren), предлагать (aanbieden), отвечать (antwoorden), объяснять (uitleggen), сообщать (commmuniceren) en писать (schrijven).
Al die werkwoorden in nog geen 3 minuten in een animatie van Victoria Arysheva. Meer een samenvatting voor later dan uitleg voor in het begin.
Leeftijd
Wie 20 jaar is, is 20 jaar gegeven. Een ontvanger dus. Daarom ook de derde naamval als je je leeftijd vertelt, of vraagt hoe oud iemand is. Je zegt: aan mij 20 jaren (eigenlijk: 20 zomers). Je vraagt: hoeveel jaren aan jou, aan u, enzovoort. Ik ben 20: мне 20 лет.
Onderstaande clip behandelt ook vervoegingen en geeft oefeningen. Hoe oud zijn (of waren) Mark Zuckerberg en Bill Gates, bijvoorbeeld (666 is niet correct).
Zie
- Telling Your Age in Russian (Alfia, 2019, 13 m)
- Сколько лет? (русский с носителем, 2018, 7 m)
- Expressing Age in Russian with Dative Case Pronouns (Russian grammar, 2014, 4 m)
- Дательный падеж личных местоимений (РКИ для всех, 2016, 5 m)
Dative Case. Expressing Age. Сколько лет?
(Amazing Russian, 2018, 12 m)
Gevoelens
‘Ik heb het warm is in het Russisch min of meer: aan mij is de warmte. Alsof die je gegeven is. Мне жарко. Zo ook met kou (мне холодно), angst (мне страшно), verveling (мне скучно) en noem maar op.
Zie
- Dative: Indicating How Someone Feels (Amazing Russian, 2020, 9 m)
- Russian Grammar: talking about Emotions and Feelings (Dative case) (Anna Cher, 2020, 6 m)
Iets leuk vinden (of niet leuk vinden) is ook een gevoel. Daarom datief bij нравиться. Je houdt ervan (of: het bevalt je): тебе нравиться.
Zie
- Liking Verb: нравиться – понравиться (Amazing Russian, 2017, 17 m)
- How to Say I Like Someone or Something in Russian (FunRussian, 2013, 4 m)
Hetzelfde geldt voor (o.m.) dingen nodig hebben. Derde naamval bij de werkwoorden die dat uitdrukken, zoals нужен en надо.
Zie
- нужен / нужна / нужно / нужны (Shannon Spasova, 2019, 4 m)
- Надо, нужно, нужна, нужен, нужны (русский с носителем, 2018, 5 m)
- Надо vs Нужно in Russian Language (Be Fluent in Russian, 2018, 5 m)
- Modal Verb Need in Russian: нужно, нужен, нужна, нужны? (Ru-Land Club, 2017, 8 m)
- Needing Things: нужен, нужна, нужно, нужны (Amazing Russian, 2017, 15 m)
Lang niet volledig. Zie ook Dative Case – “надо / можно / нельзя” (Anna Cher, 2020, 10 m), Нужно, Можно, Нельзя и Дательный падеж (Maria Petrova, 2020, 16 m) en Feelings, Possibilities, and Permission in Russian: Subjectless Expressions (Russian grammar, 2013, 5 m) – maar dan nog.
Samenvatting in de animatie (op tempo) Dative case. Use 2. Russian language lessons (Victoria Arysheva, 2016, 4 m); er is ook een deel 3.
Voorzetsels к en по
Voor richtingen gebruik je vaak de accusatief (vierde naamval), maar bij een persoon ligt dat anders. Je gaat на of в (naar) iets, maar к (naar) iemand. Dat к (of ко) gebruik je ook om aan te geven dat je naar een plaats gaat die niet je bestemming is, aan iets went, en in de betekenis van ‘tot’ of ‘jegens’. Zoals in к сожалению (tot mijn spijt, helaas) en к счастью (tot mijn geluk, gelukkig). Tы привыкнешь к этому: je went eraan.
Zie Грамматика / предлоги К и КО / русский язык (русский с носителем, 2020, 8 m) en (van hetzelfde kanaal) “К” / предлог (2018, 4 m).
Een heel scala aan toepassingen ligt besloten in по plus derde naamval. Vaak laat het zich vertalen met ‘per’, ‘via’ of ‘over’. Zoals in по телефону (per telefoon, telefonisch). Een экзамен по русскому языку is een examen Russisch, ter onderscheid van een examen in het Russisch (на русском языке). Het veelzijdige по kan ook richting uitdrukken (по дорогу = over de weg, onderweg; NB: het zelfstandig naamwoord hier in vierde naamval), en (in derde naamval) een meervoud aan richtingen. Een прогулка по городу is een wandeling door de stad (heen en weer, in meer dan één richting).
Olga Jarrell (Amazing Russian) was zo behulpzaam er een drieluik (2019) aan te wijden.
Zie ook
- Приставка ПО- (русский с носителем, 2020, 7 m)
- Russian Prefixes for Intermediate Learners. Part 2: ПО- (Russian from Russia. 2019, 13 m)
- Dative case in Russian language with preposition “по” (Achkasoff, 2018, 6 m)
- Preposition ПО / Meanings (Live Russian, 2018, 10 m)
Vervoegingen
De persoonlijk voornaamwoorden veranderen in мне, тебе, ему, ей, нам, вам en им.
Кто (wie) wordt кому, en что (wat) wordt чему,
Zelfstandig naamwoorden
Mannelijke en onzijdige woorden eindigen in de derde naamval op у (zoals in Путину) of ю. Vrouwelijke woorden op e of и (-ия wordt -ии). Meervoud op -ам (zoals in студентам) of -ям (zoals in друзьям). Er verdwijnt ook wel eens een letter, en de klemtoon verspringt nu en dan.
Kalme uitleg bij Russian grammar. Zie tevens Дательный падеж. Существительные. Часть 1 (О русском по-русски, 2019, 14 m); er is ook een deel 2 (17 m) en deel 3 (11 m).
Dative Case Noun Endings in Russian
(Russian grammar, 2014, 5 m)
Bijvoeglijk naamwoorden
Mannelijk en onzijdig eindigen op -ому of -ему, en vrouwelijk (zoals je bij meer naamvallen ziet) op -ой of -ей. Meervoud eindigt op -ым of -им.
Zie
- Дательный падеж (3) | Прилагательные. Падежи (О русском по-русски, 2020, 20 m)
- Dative case in Russian. Endings (Russian Language for Life and Work, 2018, 12 m)
- Dative case. Formation. Russian language lessons (Victoria Arysheva, 2016, 3 m)
- Russian Dative Case (Adj+N) (Russian Revision, 2012, 1 m)
Dative Adjective Endings
(Russian grammar, 2018, 4 m)
Afsluitend met een 6 (of 5) Minute Drill (Russian from Russia, 2018, 5,5 m).
Meer
- Dative case Russian language. Learn Russian grammar (Umashi Learn Russian, 2020, 10 m), van hetzelfde kanaal is Dative case in Practice (2020, 3 m)
- Дательный падеж в контексте (Maria Petrova, 2020, 19 m)
- Кому что подарить? Vocabulary + Dative Refresher (Amazing Russian, 2019, 14 m)
- Learn Russian – Dative Case (Alfia, 2019, 13 m)
- Dative Case – Part 1 (Anna Cher, 2019, 7 m)
- Dative case/Russian grammar (Russian with Nastya, 2018, 5 m)
- Russian Dative Case with Nouns, overall (R for Russian, 2018, 27 m), van hetzelfde kanaal is Russian Dative Case (with adverbs, nouns) (2017, 18 m)
- Dative Case in Practice | Russian Cases (Be Fluent in Russian, 2017, 4 m)
- Russian Dative Case Phrases | Phrases with мне (Rush into Russian, 2017, 6 m)
- Дательный падеж РКИ. Dative case Russian (Marina, 2017, 16 m)
- Dative case #1– дательный падеж (Natasha speaks Russian, 2016, 19 m)
- Dative case. Russian grammar (Ru-Land Club, 2015, 6 m)
laatste bewerking 26-10-2020
Meer